Westworld 21 Kasım’da 50 yaşına giriyor. Yönetmen Michael Crichton‘ın uyarıcı hikayesi, yüksek konseptli uzun metrajlı filmlerin sosyal yorum için bir araç olarak kullanılabileceğini gösterdi. Westworld, sinema türlerini harmanlayarak, seyircinin iyi bilinen anlatı kurallarına dair mevcut bilgisini dikkate alıyor ve fantezi kabusa dönüşürken bunları şakacı bir şekilde altüst ediyordu.
Film, ziyaretçilerin, bu durumda baş karakterler Peter (Richard Benjamin) ve John’un (James Brolin), Pompei, Ortaçağ Avrupası veya Eski Batı gibi simüle edilmiş bir fantezi dünyasına girebildikleri bir tema parkını merkez alıyor. Oraya vardıklarında en çılgın fantezilerini yaşayabiliyorlar. Hatta bu dünyaları dolduran sentetik oyuncaklarla seks bile yapabiliyorlar.
Bu uğursuz fikir daha sonra The Stepford Wives (1975 & 2004), A.I. Artificial Intelligence (2001) ve Ex Machina (2014) gibi filmlerde daha fazla işlendi.
Tabii ki, bir bilgisayar virüsü parkı istila edip androidler kendilerine kodlanmış güvenlik protokollerinden kopunca her şey korkunç bir şekilde ters gider. Ortaya çıkan korku, Peter’ın tehditkar bir silahşör (Yul Brynner) tarafından parkta takip edilmesiyle doruğa ulaşır.
Film mükemmel değil. Westworld, Michael Crichton’ın ilk uzun metrajlı yönetmenlik denemesiydi ve MGM tarafından dayatılan sıkı çekim programı ve tutumlu bütçe de bunu gösteriyor. Stüdyo o dönemde projeleri ve yönetmenlerini kötü idare etmekle ünlüydü.
O yıl gösterime giren William Friedkin’in usta işi The Exorcist’i, Nicolas Roeg’in dehşet verici Don’t Look Now’ı ve Clint Eastwood’un kendinden emin High Plains Drifter‘ı gibi diğer bazı önemli filmlerle karşılaştırıldığında, Westworld bir B-filmi estetiğine sahip.
Ancak bu estetik, Brynner’ın üstün performansı ve daha sonra Hollywood sistemine hakim olacak yüksek konseptli yaklaşımıyla yükselir. Film ayrıca 2016’da iddialı bir HBO uyarlaması için verimli bir ilham kaynağı oldu.
Türleri harmanlama ve bükme
Westworld bilim kurguyu diğer türlerle başarılı bir şekilde harmanladı. Bu anlamda, Crichton’ın son derece etkili hayal gücü ve Brynner’ın oyuncu seçimi ve performansının postmodern ustalığı sayesinde sınırlamalarından en iyi şekilde yararlanan öncü bir filmdi.
Günümüz sineması meta-metinsel göndermelerle doludur – bir filmin kendisi ya da başka bir film hakkında eleştirel bir yorum yaptığı anlar. Michael Keaton’ın yakın zamanda The Flash’ta Batman rolünü yeniden canlandırması bunun bir örneğiydi. Ancak Westworld gösterime girdiğinde, bu tür yaratıcı seçimler yeni ve tazeydi.
Bynner’ın android silahşörü, The Magnificent Seven‘deki (1961) rolü için giydiği kostümün neredeyse aynısını giyer. Bu seçim filmin tematik kaygılarına -tüketim kültürünün doygunluğu ve tekrara, simülasyona ve klişeye yönelik postmodern eğilim- çarpıcı bir şekilde katkıda bulunur.
Tema parkındaki simüle edilmiş sahneler, klişeleşmiş film anları etrafında inşa edilmiştir. Yüksek ödeme yapan müşterilerin girebildiği üç ortam film türlerini temsil ediyor: Ortaçağ simülasyonu, Roma İmparatorluğu’nun “kılıçlar ve sandaletlerle” yeniden yaratılması ve başroldeki western.
Westworld gösterime girdiğinde, bu türlerin her biri (Ortaçağ tarihi, Roma destanı ve western) hem popülerlik hem de gişedeki güvenilirlik açısından en parlak dönemlerini çoktan geride bırakmışlardı. Bu türlerin kullanılması filmin günümüz Hollywood’u hakkındaki yorumunu daha da ileri götürdü: Hollywood’un orijinal fikirleri tükenmişti ve sadece nostaljiden para kazanıyordu.
Westworld’den bir sahne.
Westworld ve Yapay Zeka Stanley Kubrick’in 2001: A Space Odyssey (1968) filmi gibi diğer filmler de bu dönemde yeni ortaya çıkan yapay zeka kavramını inceliyor olsa da, Westworld bunu tartışmasız en erişilebilir tarzda yapmıştır. Ve bunu yaparken bıraktığı miras, The Terminator (1984), Matrix (1999) ve yakın zamanda M3GAN (2023) gibi sonraki filmlerde açıkça görülmektedir.
Crichton daha sonra 1990’da Jurassic Park adlı romanında Promethean insan içgüdüsü nedeniyle tehlikeli hale gelen bir tema parkı kavramını yeniden ele aldı. Steven Spielberg’in uyarlaması, Amerikan aksiyon-macera sinemasının zirve noktalarından biri olmaya devam ediyor.
Michael Crichton’ın eserlerinde keşfettiği büyüleyici senaryolar, 1970’lerin toplumsal kaygılarını ve teknofobisini başarılı bir şekilde somutlaştırdı. Westworld’de ise bu tür korkuları görsel set parçalarıyla yakalama becerisini gösterdi. Bu, Yul Brynner’ın ölümcül, hissedebilen katil kovboyunun ikonik, tekinsiz görüntüsünden daha belirgin değildir. Elli yıl sonra bile, bilim kurgu sineması tarihinin en unutulmaz görüntülerinden biri olmaya devam ediyor.
Kaynak: Natalie Sauer / The Conversation
Yapayzeka.news’in hiçbir güncellemesini kaçırmamak için bizi Facebook, Twitter, LinkedIn, Instagram‘ ve Whatsapp Kanalımız‘dan takip edin.
